จังหวัดหนองคาย มีเนื้อที่ประมาณ 3,026.534 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 1,891,583 ไร่ (นับเป็นจังหวัดที่มีขนาดเล็กที่สุดของภาคอีสาน โดยพื้นที่ทั้งหมดก่อนที่จังหวัดบึงกาฬจะแยกตัวไป มีประมาณ 7,332 ตารางกิโลเมตร) ลักษณะเป็นรูปยาวเรียงทอดไปตามลำน้ำโขง ซึ่งเป็นเส้นกั้นเขตแดนกับประเทศลาว มีความยาวทั้งสิ้น 195 กิโลเมตร ความกว้างของพื้นที่ที่ทอดขนานไปตาม ลำน้ำโขงโดยเฉลี่ย 20 - 25 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานครตามทางหลวงแผ่นดินสาย 2 (มิตรภาพ) ประมาณ 615 กิโลเมตร และมีอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดใกล้เคียงดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับกำแพงนครเวียงจันทน์ เขตเมืองหลวงของประเทศลาว โดยมีแม่น้ำโขงเป็นแนวพรมแดนทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอปากคาด และอำเภอโซ่พิสัย จังหวัดบึงกาฬทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอบ้านม่วง จังหวัดสกลนคร อำเภอเพ็ญ อำเภอสร้างคอม อำเภอบ้านดุง อำเภอนายูง และอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานีทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอปากชม จังหวัดเลย

สภาพภูมิประเทศของจังหวัดหนองคายมีลักษณะทอดยาวตามลำน้ำโขง จังหวัดหนองคายเป็นจังหวัดชายแดนทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน มีอาณาเขตติดกับกรุงเวียงจันทน์ ซึ่งเป็นเมืองหลวงของประเทศลาว โดยมีแม่น้ำโขงเป็นเส้นกั้นเขตแดน จังหวัดหนองคายเป็นจังหวัดชายแดนที่มีเอกลักษณ์พิเศษโดยมีพื้นที่ทอดขนานยาวไปตามลำน้ำโขง ความกว้างของพื้นที่ทอดขนานไปตามลำน้ำโขงโดยเฉลี่ยประมาณ 20 – 25 กิโลเมตร ช่วงที่กว้างที่สุดอยู่ที่อำเภอเฝ้าไร่ และช่วงที่แคบที่สุดอยู่ที่อำเภอท่าบ่อ จังหวัดหนองคายมีอำเภอที่อยู่ติดกับลำน้ำโขง 6 อำเภอ คือ อำเภอสังคม อำเภอท่าบ่อ อำเภอศรีเชียงใหม่ อำเภอเมือง อำเภอโพนพิสัย และอำเภอรัตนวาปี และมีอาณาเขตติดต่อกับ ประเทศลาว คือ แขวงเวียงจันทน์ นครหลวงเวียงจันทน์ และแขวงบอลิคำไซ

จังหวัดหนองคายมีจุดผ่านแดนไป ประเทศลาว รวม 6 จุด เป็นจุดผ่านแดนถาวร 2 จุด และจุดผ่อนปรน 4 จุด จุดผ่านแดนที่สำคัญและเป็นสากล คือ ด่านสะพานมิตรภาพไทย - ลาว ซึ่งรัฐบาลออสเตรเลีย-ไทย-ประเทศลาว ร่วมมือกันสร้างและเป็นประตูไปสู่อินโดจีน

ลักษณะภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นที่ราบสูง แยกได้เป็น 4 บริเวณ คือ

พื้นที่ค่อนข้างราบ ได้แก่ เขตอำเภอเมืองหนองคาย อำเภอท่าบ่อ และอำเภอศรีเชียงใหม่ ซึ่งใช้ประโยชน์ในการทำนา และปลูกพืชบริเวณริมน้ำโขงพื้นที่เป็นคลื่นลอนลาด กระจายอยู่ทุกอำเภอเป็นหย่อมๆ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นที่ทำนาและปลูกพืชไร่ พืชสวนและป่าธรรมชาติพื้นที่เป็นคลื่นลอนชันและเป็นเขาเป็นป่าธรรมชาติ เช่น ป่าไม้เต็งรัง เบญจพรรณ พบในเขตอำเภอสังคมสภาพพื้นที่เป็นภูเขาที่มีความสูงชัน จากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 200 เมตร เป็นบริเวณเทือกเขาต่างๆ ทางทิศตะวันตกในเขตอำเภอสังคม[15]

เนื่องจากแม่น้ำโขงไหลผ่านอำเภอต่างๆ เกือบทุกอำเภอ จึงก่อให้เกิดประโยชน์ในการเกษตรกรรม ราษฎรได้อาศัยแม่น้ำโขงเป็นแหล่งน้ำที่ใช้เพื่อการเกษตรและอุปโภคบริโภค โดยเฉพาะราษฎรที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขง จะได้รับประโยชน์มากกว่าราษฎรที่อยู่ลึกเข้าไปจากแม่น้ำโขง นอกจากนี้สำนักงานพลังงานแห่งชาติได้จัดตั้งสถานีสูบน้ำด้วยไฟฟ้า ในพื้นที่ 9 อำเภอ รวมทั้งสิ้น 82 สถานี เพื่อทำการสูบน้ำจากแม่น้ำโขงและแหล่งน้ำอื่น ๆ ขึ้นมาใช้เพื่อการเกษตรกรรม

การปกครองแบ่งออกเป็น 9 อำเภอ 62 ตำบล 678 หมู่บ้าน มีรายชื่ออำเภอดังนี้  

1. อำเภอเมืองหนองคาย
   ที่ว่าการอำเภอเมืองหนองคาย ถนนมิตรภาพ ตำบลหนองกอมเกาะ อำเภอเมืองหนองคาย จังหวัดหนองคาย 43000
   โทรศัพท์: 0-4241-3163
   โทรสาร: 0-4241-1060
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
2. อำเภอท่าบ่อ
   ที่ว่าการอำเภอท่าบ่อ ถนนสันติสุข ตำบลท่าบ่อ อำเภอท่าบ่อ จังหวัดหนองคาย 43110
   โทรศัพท์: 0-4243-1109
   โทรสาร: 0-4243-1109
   อีเมล: dopathabo01@gmail.com
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
3. อำเภอโพนพิสัย
   ที่ว่าการอำเภอโพนพิสัย เลขที่ 1111 หมู่ที่ 1 ถนนพิสัยสรเดช ตำบลจุมพล อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย 43120
   โทรศัพท์: 0-4247-1367
   โทรสาร: 0-4247-1367
   อีเมล: office.phonphisai@gmail.com
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
4. อำเภอศรีเชียงใหม่
   ที่ว่าการอำเภอศรีเชียงใหม่ หมู่ที่ 1 ตำบลพานพร้าว อำเภอศรีเชียงใหม่ จังหวัดหนองคาย 43130
   โทรศัพท์: 0-4245-1953
   โทรสาร: 0-4245-1322
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
5. อำเภอสังคม
   ที่ว่าการอำเภอสังคม หมู่ที่ 3 ตำบลแก้งไก่ อำเภอสังคม จังหวัดหนองคาย 43160
   โทรศัพท์ : 0-4244-1059
   โทรสาร: 0-4244-1059
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
6. อำเภอสระใคร
   ที่ว่าการอำเภอสระใคร เลขที่ 217 หมู่ที่ 3 ตำบลสระใคร อำเภอสระใคร จังหวัดหนองคาย 43100
   โทรศัพท์: 042-419-062
   โทรสาร: 042-419-062
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
7. อำเภอเฝ้าไร่
   ที่ว่าการอำเภอเฝ้าไร่ หมู่ที่ 11 ถนนเฝ้าไร่-โพนพิสัย ตำบลเฝ้าไร่ อำเภอเฝ้าไร่ จังหวัดหนองคาย 43120
   โทรศัพท์: 0-4241-7235
   โทรสาร: 0-4241-7235
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
8. อำเภอรัตนวาปี
   ที่ว่าการอำเภอ หมู่ที่ 5 ตำบลรัตนวาปี อำเภอรัตนวาปี จังหวัดหนองคาย 43120
   โทรศัพท์: 0-4241-8046
   โทรสาร: 0-4241-8046
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567  
   
   
9. อำเภอโพธิ์ตาก
   ที่ว่าการอำเภอโพธิ์ตาก หมู่ที่ 4 ถนนกาหม-สาวแล ตำบลโพธิ์ตาก อำเภอโพธิ์ตาก จังหวัดหนองคาย 43130
   โทรศัพท์: 0-4248-3316
   โทรสาร: 0-4248-3316
   อีเมล:
   สายตรงศูนย์ดำรงธรรม 1567